فعالیت
به رسوب تشکیل شده درون کتری یا سماور دقت کنید.
آیا می‌دانید منشأ آن‌ها کجاست؟
چگونه می‌توانیم آن‌ها را از بین ببریم؟
پاسخ و توضیح فعالیت صفحه 62 علوم هفتم
رسوبی که درون کتری و سماور تشکیل می‌شود (به آن **گچ آب** یا **کَتَری** می‌گویند)، یک پدیده رایج است که مستقیماً به کیفیت آب مصرفی ما مربوط می‌شود. 💎
---
## ۱. منشأ رسوب (گچ آب)
منشأ این رسوب، **املاح معدنی** محلول در آب است، به‌ویژه نمک‌های **کلسیم** ($ ext{Ca}^{2+}$) و **منیزیم** ($ ext{Mg}^{2+}$).
* **آب سخت:** وقتی آب باران به درون زمین نفوذ می‌کند (آب زیرزمینی)، از روی سنگ‌های آهکی (کلسیم کربنات $\text{CaCO}_3$) و دولومیتی عبور می‌کند و این املاح را در خود حل می‌کند. به آبی که مقدار زیادی از این یون‌ها را حمل می‌کند، **آب سخت** می‌گویند.
* **تشکیل رسوب:** وقتی آب سخت را می‌جوشانیم، این املاح محلول (به‌ویژه بی‌کربنات کلسیم) تجزیه شده و به یک ماده **نامحلول** تبدیل می‌شوند. این ماده نامحلول همان رسوب سخت و سفیدرنگی است که به دیواره کتری می‌چسبد.
$$\text{Ca}(\text{HCO}_3)_2 (\text{aq}) \xrightarrow{\text{گرما}} \text{CaCO}_3 (\text{s}) + \text{H}_2\text{O} (\text{l}) + \text{CO}_2 (\text{g})$$
---
## ۲. روش‌های از بین بردن رسوب
برای از بین بردن این رسوب، از یک **اسید ضعیف** استفاده می‌کنیم تا با رسوب (کلسیم کربنات) واکنش دهد و آن را دوباره به ماده‌ای **محلول** تبدیل کند.
* **استفاده از سرکه (Acetic Acid $\text{CH}_3\text{COOH}$):**
* **روش:** مقداری سرکه (یا ترکیب سرکه و آب) را داخل کتری ریخته و بگذارید چند ساعت بماند یا کمی بجوشد.
* **واکنش شیمیایی:** اسید ضعیف سرکه با کلسیم کربنات رسوب واکنش داده و نمک‌های محلول تولید می‌کند که به‌راحتی شسته می‌شوند.
* **استفاده از جوهر لیمو یا اسید سیتریک:** این مواد نیز اسیدهای ضعیف خوراکی هستند و به روش مشابه عمل می‌کنند.
**نکته:** پس از رسوب‌زدایی، کتری را به‌خوبی بشویید تا هیچ اثری از اسید باقی نماند. این فرآیند **رسوب‌زدایی شیمیایی** است. 🍋
